Öz

Geç dönem kapitalizmde birikim rejiminin değişmesine bağlı olarak öne çıkan küçük işletme olgusu, sadece üretimdeki verimliliği artıracak yeni bir iş yönetiminin değil, aynı zamanda yeni bir öznellik biçiminin doğuşunun da habercisidir. Küçük işletmeler, kapitalist toplumsal ilişkiler içinde var olduğu ölçüde, hem emek gücünün kontrol altına alınmasını kolaylaştırmada hem de emeğin toplumsal içeriğinden soyutlanarak bireysel düzeyde ve öznenin tekil vasıflarıyla tanımlanır hale gelmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu makalede küçük işletmeler ve onun gerisindeki ideolojik belirlenimler ve iktidar teknolojileri Michael Foucault’nun “yönetimsellik” ve Antonio Gramsci’nin “hegemonya” kavramlarıyla ilişkili olarak tartışılmaktadır. Küçük işletmelerin, hem Foucault’nun ileri sürdüğü gibi güdülerin güdülenmesi (conduct of conduct) hem de Gramsci’nin kavramsallaştırdığı anlamda ortak duyunun eklemlenmesi yoluyla, neoliberalizmin asli iktidar araçlarından biri olan “girişimcilik” mantığını toplumsallaştıran ve içselleştiren yapılar oldukları ileri sürülmektedir.