ÖZET

Kuruluş yıllarından itibaren tedricen bir gelişme kaydederek klasik nizamım oluşturmuş olan OsmanlıDevleti, XIX. yüzyılın başlarından itibaren de yapmış olduğu yeniliklerle öncesinden tamamen farklıbir döneme adım atmıştır. Tanzimat olarak adlandırılan bu yeni dönemde değişik alanlarda yenilikleryapılmıştır. Bu süreçte yapılan yeniliklerin en önemlisi sosyo-ekonomik alanda gerçekleşmiş olanvergi uygulamasıdır.Tanzimat Fermam 'nda söz konusu olan verginin altyapısı, "kazanca göre vergi" ilkesinden yolaçıkılarak II. Mahmut döneminde hazırlanmış; üretilen ürün üzerinden, meslek ve sanatkarlıktanalınan vergiler, temettü vergisi veya kısaca vergi adı altında birleştirilmiştir. Tanzimat'ınuygulanacağı eyaletlerde Tanzimat Fermam'nın ilanıyla hane reislerinin ilgili kayıtları tutulmuş veelde edilen tüm bilgilerin kaydedildiği temettüat defterleri oluşturulmuştur. Temettüatdefterlerinden birisi de Çerkeş kazasına ait Çerkeş temettüat defteridir. Bu çalışmada söz konusudefterin sosyal yönü ele alınmıştır.